نقش خارخانه در تعدیل دمایی فضای زیست در مسکن روستایی سیستان، مؤثر در ارتقاء پایداری معماری

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر محیطی بر آسایش، دما می‌باشد. منطقه سیستان در شرق ایران که در اقلیم گرم و خشک واقع است، نیاز ضروری به تعدیل دما دارد. در گذشته یکی از مناسب‌ترین راهکارهای بکار گرفته شده در معماری بومی این منطقه جهت تعدیل دما "خارخانه" بوده است. در مورد اثر کیفی خارخانه در فضای زیست تا حدودی مطالعاتی انجام شده؛ اما تاکنون میزان اثر خارخانه بر شرایط دمایی فضای داخل به‌طور کمّی مورد سنجش قرار نگرفته است. این مقاله در راستای اهداف معماری پایدار و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، به نقش دمایی خارخانه به عنوان یکی از مصادیق پایداری در معماری بومی سیستان بر فضای داخل مسکن پرداخته است. روش تحقیق مقاله به این صورت است که در یکی از مصادیق مسکن بومی سیستان، سه مکان اندازه‌گیری فضای باز بیرون، اتاق دارای خارخانه و اتاق بدون خارخانه در نظر گرفته شد و در روزهای گرم سال طی ساعات مختلف، دمای هوا اندازه‌گیری شد. نتایج تحقیق نشان داد که به طور میانگین و در کل شبانه‌روز دمای هوای اتاق بدون خارخانه تنها 58/0 درجة سانتی‌گراد از دمای بیرون پایین‌تر است؛ در صورتی که دمای اتاق دارای خارخانه 69/7 درجة سانتی‌گراد خنک‌تر از دمای هوای بیرون می‌باشد. این میزان تعدیل دما بسیار قابل توجه بوده و با توجه به اینکه برای کاهش هر درجه افزایش دما، 10-5 درصد انرژی الکتریکی لازم است، لذا این مقدار کاهش دما صرفه‌جویی زیاد مصرف انرژی را در پی دارد و گامی مهم در راستای معماری پایدار محسوب می‌شود.